فاکتور شبه انسولینی شماره یک، از هورمونهای پروتئینی و ترکیب زیست فعال مهم شیر بشمار می رود. پلی پپتیدی با 70 اسیدآمینه که شباهت ساختمانی و حتی عملکردی با هورمون انسولین دارد.
از عملکردهای مهم این آنزیم می توان به نقش ان در متابولیسم گلوکز، جذب اسیدآمینه، سنتز گلیکوژن و واسطه گری عملکرد هورمون در برخی از بافتها اشاره کرد.
این ترکیب در شیر تمام پستانداران وجود داشته و نقش بسیار مهمی هم برای موجود تازه تولد یافته پستاندار دارد که اهمیت آن برای نوزاد انسان در اپیزود ویژه ای از پادکست لبنیات و غذا بازگو شده که در صورت علاقه مندی می توانید در بخش اپیزودهای ویژه آن را بشنوید.
میزان این هورمون در شیر پستانداران تحت تاثیر عواملی مثل گونه، نژاد، سلامتی و حتی تغذیه تغییر می کند.
جالب است بدانید که این هورمون عمدتا در کبد تولید می شود و بنا به اهمیت عملرد آن برای بدن سصح ترشح آن در دوران کودکی بالاست، پس از بلوغ به نصف یا یک سوم کاهش یافته و بعد از آن نیز تدریجا کمتر می شود. حتی سطح آی جی اف وان در مردان بیشتر از زنان بوده و مقدار آن در حالات مختلف فیزیولوژیکی مثل خواب، روزه داری و بارداری تغییر می کند.
اما از آنجایی که ارتباطاتی بین بالا رفتن آی جی اف وان پلاسما و بروز برخی سرطان ها مثل سینه، پروستات و روده بزرگ دیده شده نگرانی هایی بابت مصرف شیر و لبنیات از جهت دریافت این هورمون ابراز می شود.
اما بر طبق بررسی ها و مطالعات صورت گرفته آی جی اف وان وارد شده به بدن در صورتی می تواند عامل نگرانی باشد که بشکل دست نخورده و هضم نشده از روده جذب شود در صورتیکه مشخص گردیده که بخش عمده و اصلی این ترکیب خورده شده در دستگاه گوارش به اسیدآمینه های سازنده آن تجزیه شده یا به عبارتی هضم می شود و فقط میزان بسیار ناچیزی از آن می تواند بصورت دست نخورده باقی بماند که آن هم نمی تواند در مصرف متعادل روزانه لبنیات آنهم از نوع نرمال و سالمش مشکل آفرین باشد.
چرا که حداکثر میزان این هورمون در شیرهای نرمال و استاندارد مصرفی ما بیش از 100 نانوگرم در یک میلی لیتر نیست.
گفتنی است که میزان این آنزیم در آغوز و ترشحات پستانی پستاندارد در ساعات و روزهای ابتدایی پس از زایمان بسیار بیشتر است و این بدلیل اهمیت این ترکیب برای حمایت از رشد و سلامت موجود تازه تولد یافته است حتی بطور شگفت انگیزی مقدار این ترکیب در آغوز و شیر مادرانی که نوزاد نارس به دنیا می آورند نیز بالاتر است و این موضوع برای بقا و سلامت نوزادان نارس بسیار حیاتی ست!
مقدار این آنزیم تحت شرایطی مثل تزریق هورمون سوماتوتروپین گاوی به دام (به منظور افزایش تولید شیر) زیاد می شود ولی توجه داشته باشید که استفاده از این هورمون غیرقانونی و خلاف مقررات است. پس چنانکه گفته شد استفاده در حد 2 الی 3 سهم لبنیات از شیر طبیعی دام های سالم که تحت نظارت های قانونی برای تولید شیر پرورش و نگهداری می شوند جای نگرانی ندارند. ضمن اینکه در مصرف ماست و پنیر نیز این نگرانی ها بسیار پایین تر است، در ماست بدلیل تیمار حرارتی شیر اولیه و فرایند تخمیر و در پنیر بدلیل جدا شدن بخش سرم از لخته پنیری این ترکیب را نخواهیم داشت.
لینک مطالب مرتبط و منابع:
اپیزود ویژه: آیا IGF 1 موجود در شیر میتواند عامل نگران کننده برای مصرف کننده باشد؟
اپیزود ویژه: فاکتور رشد شبه انسولینی شماره یک (IGF 1) و نقش و اهمیت آن در شیر
