فسفر به لحاظ فراوانی دومین عنصر موجود در بدن ماست و بدن برای حیات خود به آن نیاز دارد برای مثال برای ساخت و استحکام استخوان ها و دندان ها، برای مدیریت و ذخیره انرژی، برای بازسازی سلولها و بافتهای مختلف، در ساخت ترکیبات وراثتی مهم بدن مثل DAN و RNA، در عملکرد سیستم قلب و مغز و ... .
اما عموما نیاز بدن به عنصر به راحتی در یک رژیم غذایی اصولی و صحیح تامین می شود چرا که نیاز روزانه بدن به این عنصر حدود 700 میلی گرم است و این عنصر به اندازه کافی در منابع غذایی مختلف مورد استفاده ما مثل انواع گوشت، شیر و لبنیات، حبوبات و غلات کامل، مغز ها، تخم مرغ و منابع غذایی دریایی وجود دارد. البته ناگفته نماند که مصرف برخی دارو های خاص مثل دارو های ضد اسید و در شرایطی مثل دیابت و مصرف الکل بالا (در افراد الکلی) نیز می توانند بدن را در شرایط نقصان این عنصر قرار دهند.
از طرفی افرادی که دچار نارسایی های کلیوی هستند و یا تعادلی بین دریافت فسفر و کلسیم در غذای مصرفی شان ندارند هم در معرض خطر دریافت بالا یا عوارض ناشی از اور دوز فسفر قرار می گیرند.
و قابل توجه اینکه زیاده روی در مصرف برخی محصولات غذایی فراوری شده نیز برای بدن از جنبه گفته شده تهدید کننده است چرا که در فرمولاسیون برخی از این غذا ها ترکیبات فسفر داری همچون اسیدفسفریک و نمک های فسفاته اضافه شده است.
خطرات ناشی از دریافت بالای فسفر چیست؟
در شرایطی که تعادل مناسب بین دریافت فسفر و کلسیم روزانه بهم بخورد بدن بواسطه عملکرد کلیه ها تا حدودی فسفر اضافه را دفع می کند اما از یک حدی به بعد طبیعتا این تجمع فسفر در بدن دردسر ساز شده و بدن برای مدیریت آن ناچار از منابع کلسیمی در دسترس یعنی استخوانها برای جذب آن و رفع این انباشتگی استفاده می کند و با همین دلیل ساده است که این امر به تدریج باعث کاهش دانسیته استخوانها و عارضه پوکی استخوان می شود.
از طرفی دفع بار اضافی فسفر با فشار به کلیه های باعث بیماری های مزمن کلیوی می شود و حتی این شرایط برای سلامت قلب مان هم مشکل ساز خواهد بود.
مصرف چه غذاهایی چنین مشکلاتی را زمینه سازی مي کند؟
چنانچه پیشتر نیز اشاره شد ترکیبات فسفر داری همچون اسید فسفریک و نمک های فسفاته بعنوان افزودنی های مجاز و قابل تایید سازمانهای نظارتی مهمی همچون FDA در حد مجاز و استاندارد خود به جهت برخی ویژگی های عملکردی شان در فرمولاسیون دسته ای از غذاهای فراوری شده استفاده می شوند.
اسیدفسفریک عمدتا در ترکیب نوشابه های عیرالکلی و آب های گازدار اضافه می شود و هدف از استفاده از آن نیز دادن یک طعم و مزه ترش و اسیدی ملایم خاص به این نوشیدنی ها و نیز بالابردن عمرماندگاری شان در برابر فساد میکروبی این محصولات است (جلوگیری از رشد باکتری ها و مخمرهایی که قابلیت رشد در محلول های شیرینی همچون نوشابه ها را دارند).
نمک های فسفانه هم از افزودنی های مجاز در ترکیب و تولید فراورده های گوشتی مثل سوسیس و کالباس و پنیرهای فراوری شده و خصوصا پنیر های پیتزای فراوری شده است که به جهت خاصیت امولسیون کنندگی خاصشان برای بافت دهی بهتر این محصولات در آنها بکار برده می شوند.
پر واضح است که با مرور این موارد بسادگی می توان دریافت که عادت به مصرف غذاهای فراروی شده اینچنینی و فست فود هایی که مصرف شان همراه با نوشیدن همین نوشابه هاست می توانند بدن ما را در معرض خطر عوارش ناشی از دریافت بالای فسفر قرار دهند که از مهترینشان میتوان به همان پوکی استخوان اشاره داشت.
جالب است بدانید که در یک قوطی نوشابه حدود 60-50 میلی گرم اسید فسفریک می تواند وجود داشته باشد و گرچه نیاز روزانه بدن به فسفر برای یک فرد بالغ چنانچه اشاره شد 700 میلی گرم است ولی حد بالای ایمن در نظر گرفته شده برای دریافت فسفر روزانه در بزرگسالان 4000 میلی گرم تعیین شده و برای افرادی که مشکلات کلیوی دارند 800 میلی گرم یعنی ورود بیش از این مقادیر به بدن میتواند مشکلات جدی سلامتی برای فرد مصرف کننده بدنیال داشته باشد چرا که همانطور که گفته شد ما این عنصر را در بسیاری از مواد غذایی مصرفی روزانه مان به راحتی دریافت می کنیم و چنانچه این موارد اضافه هم بطور معمول جز برنامه غذایی ما قرار بگیرند کم کم منجر به این وخامت شرایط خواهند شد.
البته گفتنی است که افرادی که از رژیم غذایی ناسالمی پیروی می کنند طبیعتا درصدی از نیاز فسفر بدن شان را با همین غذاهای غیرسالم تامین می کنند بطوریکه در یک بررسی مشخص شده که دریافت 10 تا 50 درصد از فسفر در رژیم غذایی افراد امریکایی از همین نوع غذا بوده و مسلما این موضوع در کنار نداشتن رویه تغذیه ای سالم گویای در پی داشتن عواقب بیشتری برای سلامتی است!
پس بعنوان توصیه نهایی همیشه سعی کنیم در راستای هدف سلامتی مان، انتخاب های سالم غذایی را برای تامین نیاز های بدن مان داشته باشیم.
پیشنهاد می کنم در این ارتباط اپیزود جالب "فست فود و پوکی استخوان" را در پادکست لبنیات و غذا بشنوید.
لینک منابع و مطالب مرتبط:
بزرگنمایی کلسیم شیر: در یوتیوب – در کست باکس – در تلگرام
پوکی استخوان با شیر و لبنیات – در یوتیوب – در کست باکس – در تلگرام
پوکی استخوان با فست فود – در یوتیوب – در کست باکس – در تلگرام
لینک پست اینستاگرام: اسید فسفریک در نوشابه خطرناکه؟
The pH of beverages available to the American consumer
